کلیدواژه: دَم

به نام خدا

سلام

امروزمی خواهیم راجع به ریشه [ د م ی ] یا [د م و ] صحبت کنیم و کلید واژه ما عبارتست از: دَم اصل معنای این ریشه، هوا یا باد است. دم و بازدم ،به هوایی که باعمل تنفس به ریه ها وارد و یا از آن خارج میشود گفته میشود. بنابراین یکی دیگر از معانی این ریشه، نَفَسْ، است و چون، مدت دم یا بازدم،کوتاه است از این کلمه برای بیان لحظه یا زمان کوتاه نیز استفاده شده است، چنانچه یک دم، یعنی یک لحظه، دم به دم یعنی لحظه به لحظه و دمادم یعنی لحظه های پشت سرهم و پیوسته. در مزاج شناسی، یکی از اخلاط چهارگانه، خون است که مطابق با عنصر باد یا هوا (ریح) بوده و به این علت، دَم نامیده شده است و به این افراد، دَمَوی مزاج گفته میشود که مزاج گرم وتر است. این افراد از بهره حیاتی (روح) بیشتری نسبت به بقیه مزاجها برخوردار بوده و طول عمر بیشتری دارند.(هوا و خون، دو عنصر ضروری برای حفظ حیات هستند) و حالا می پردازیم به مثالهای قرآنی این ریشه:

دَمْ: خون، جمع آن میشود >>> دِماء

مثال: حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزیرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَیْرِالّلهِ بِهِ: مردار و خون و گوشت خوک و حیوانی که به غیر نام خدا ذبح شود بر شما حرام شده است.

مثال: قَالوا أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَ یَسْفِکُ الدِّمَاءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ: آیاکسی را در آن قرارمیدهی که فساد و خونریزی کند؟! حال آنکه ما تسبیح و حمد تو را به جامی آوریم و تو را تقدیس می کنیم.

تبصره: دَمْدَمَ یا دَمْدَمه نیز از تکرار دَمْ، به دست امده است. کلماتی از این نمونه، که با تکرار حروف اصلی آن ساخته میشوند معمولا نشانه تداوم و شدت آن فعل یا حالت هستند مثل زلزله، کبکبه، دبدبه. در این رابطه نیز اگر معنای هوا یا باد و نَفَس را برای دمدمه در نظربگیریم به معنای دَم های مکرر و پشت سر هم که معمولا درحالت عصبانیت و غیظ بوده و با سرو صدا نیز همراهست، بوده بنابراین به اواز، هیاهو، صدای دهل، غرش، مِن مِن، خِرخِر،غُرغُر و باخشم سخن گفتن و غضب کردن، نیز دَمْدَمَ گفته میشود. دمدمی مزاج به شخص عصبی و یا شخصی که ثبات اخلاقی نداشته و هر لحظه به یک رنگی درمی آید گفته میشود. این کلمه به معنای در هم کوبیدن و خراب کردن بنا بر روی کسی و به زمین چسباندن آن (که با سر و صدای زیادی همراهست) و منجر به هلاکت میشود نیز بکار رفته است. دَمدمه، به دمیدنِ مکرّرِ جادوگران، در اسبابِ جادو و مکر و فریب نیز گفته میشود که به منظور آسیب رساندن و یا نابودی دشمن بکار میرود. و اگر از این کلمه، معنای خون را در نظربگیریم به معنای جاری کردن خون، خون آلودکردن، به جوش آوردن خون کسی و عصبانی کردن و خشم گرفتن و یا هلاک کردن است. و حالا می پردازیم به مثال قرآنی این ریشه:

دَمْدَمَ: خشم گرفتن و غضب کردن، هلاک کردن

مثال: فَدَمْدَمَ عَلَیْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاهَا: پروردگارشان، به سبب گناهشان، بر آنها خشم گرفت (هلاکشان کرد) و دیارشان را با خاک یکسان نمود.

برچسب‌ها

دم
دمو
دمدمه