کلیدواژه :برج

به نام خدا

سلام

امروز میخواهیم راجع به ریشه [ب ر ج] صحبت کنیم و کلید واژه ما عبارتست از: بُرج اصل معنای این ریشه، پیدا و ظاهر است. به قلعه یا دژ و قصر هم برج گفته میشود، چون از دور،آشکار و نمایان هستند. در معماری رایج، به ساختمانی که بیش از ده طبقه داشته و ارتفاعش بسیار بیشتر از پهنایش باشد برج یا آسمان خراش گفته میشود. دژ یا قلعه، یک سازه مستحکم دفاعی یا نظامی بوده که معمولا بر فراز کوه یا جای بلند ساخته شده و بر روی یک برجک میانی استوانه ای یا مربع شکل استواربوده است. واژه burg (بُرگ یابُرژ) که از زبان آلمانی وارد لاتین شده نیز معادل برج بوده و پسوند شهرهایی است که ساختمان‌های بلند دارند مثل هامبورگ و سنت پترزبورگ. ریشه این نامگذاری به دوران فئودال اروپا باز میگرددکه رعیتهای وابسته به زمین، بر اثر آزار و اذیت اربابها فرار میکردند و به شهرک‌ های قلعه دار و حصار دار پناه میبردند که به این قلعه ها، burg و به ساکنان آن بورژوا می گفتند و شاید بتوان واژه بورژوازی را به عنوان جایگزین واژه برج نشین پیشنهاد داد. کلمه برج، یکی از اصطلاحات علم نجوم نیز هست که درقرآن کریم هم بکار رفته است و منظور از آن، ستاره های درخشانی هستند که به راحتی در آسمان دیده میشوند. بعضی از مفسران، برج را به معنای برجهای دوازده گانه یا صورتهای فلکی گرفته اند. صورتهای فلکی، مجموعه ای از ستارگان نزدیک هم هستند که با رسم خطوط فرضی بین آنها، شکل خاصی در نظر ما ایجاد میکنند. با گردش زمین به دورخورشید در طی یک سال، خورشید در کنار ستاره های متفاوتی دیده میشود. مسیر ظاهری خورشید در آسمان طی یک سال، دایرة البروج ناميده ميشود. اين منطقه ی دايره اى در حقيقت مدار حركت انتقالى زمين را به دور خورشيد مشخص ميكند و به ١٢ بخش مساوى (هر بخش ٣٠ درجه) تقسيم ميشود و در هر بخش يكى از صور فلكى كه اصطلاحا يك برج ناميده ميشود قرار دارد و منطقه ای که ستاره های این ۱۲ صورت فلکی در آن قرار دارند را منطقة البروج يا زودياك (zodiac) می نامند و زمين در طى حركت انتقالى خود در هر ماه شمسى در مقابل يكى از اين صور فلكى ١٢ گانه قرار میگیرد که از دید ما که در زمین هستیم به نظر میرسد خورشید تغییر مکان داده است و چون یکماه طول میکشد که خورشید هر کدام از برجها یا منزلگاهها را طی کند، به ماه، برج هم گفته میشود و بعضی از مردم بویژه کسانی که سن بیشتری دارند بجای واژه ی ماه ازکلمه برج استفاده میکنند مثلا میگویند آخربرج حقوق میگیرند. برجهای دوازده گانه عبارتند از: حَمَل، ثَور، جَوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قَوس، جَدْی، دلو و حوت. این ریشه، در قرآن کریم، علاوه بر موارد ذکر شده، در توصیف زنانیکه زینتها و زیباییهای خود را آشکار کرده و ميل به خودنمایی دارند نیز بکار رفته است که تحت عنوان تبرّج از آن یاد شده است و این عمل توسط خداوند، نهی شده است.

و حالا میپردازیم به مثال‌های قرآنی این ریشه:

️بُرْج: برج و بارو، دژ، قلعه، صورت فلکی، جمع آن میشود >>> بُروجم

مثال: فِی بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ: در كاخها یا دژهای بسيار محكم

مثال: وَ لَقَدْ جَعَلْنَا فِى السَّمَآءِ بُرُوجاً: ما در آسمان برجهايى قرارداديم.

مثال: وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ: و آسمان دارای برجها

️تَبَرُّج: ظاهر شدن، آشکار شدن

مثال: وَ لَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الأُولَى: و مانند روزگار جاهلیت قدیم، زینتهای خود را آشکار نکنید (با خود آرایی ظاهر نشوید)

مثال: غَیْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِینَةٍ: زنانيكه خودنمايى به زينت نميكنند.

برچسب‌ها

برج