کلیدواژه: تدبیر
کلیدواژه: تدبیر
به نام خدا
سلام
امروز میخواهیم راجع به ریشه[دب ر] صحبت کنیم و کلید واژه ما عبارتست از: تَدبیر معنای اصلی این ریشه ، پشت و دنبال است. دُبُر، اسم، از این ریشه بوده به معنای پشت هست و در نقطه مقابل آن، قُبُل ، به معنای جلو قرار دارد. به مقعد و نشیمنگاه نیز ، دُبُر گفته میشود وجمع آن میشود>>>اَدبار منظور از پشت ،همچنین، دودمان انسان است. ﴿این واژه درقران برای بیان پشت بدن، و پشت کردن به دشمن یا فرار کردن ، بکار رفته است وعبارت"اَدبارسجود" ، به معنای بعداز سجده هاست.این واژه همچنین برای توصیف کسانی که بعد از ایمان آوردن، به کفر وعقاید باطل گذشته، بازگشته اند ونیز واژگون شدن صورتها به کیفر کفرشان ،بکار رفته است﴾ دابِر، صفت فاعلی، از این ریشه بوده، به معنای انچه در پی می اید، دنباله، عقب، گذشته،آخر و پایان هر چیزی است. دنباله، در انسان به نسل او گفته میشودکه از پشت او بوده ادامه و امتداد او محسوب میشود و با ازبین رفتن آخرین نفر از پشت یک فرد، دنباله او قطع شده و نسل او ریشه کن میشود(مثل اصطلاح دُم بریده یا اَبْتَر، به معنای کسی که فرزند وجانشین ندارد) ﴿ این واژه در قران، به صورت قطع دابِر، در مورد کافران، ظالمان، قوم لوط و کسانی که آیات الهی راتکذیب می کردند به کار رفته که خداوند، تا آخرین نفرِ انها را نابود و به اصطلاح مقطوع النسل کرده است﴾ تذکر : دنباله یا پشت میتواند ازطرف گذشته ( اجداد انسان که از نظر زمانی در عقب انسان قرار دارند) و یا آینده (نسل بعدی که بالقوه در پشت آدمی هست وبه دنبال او خواهد آمد) باشد که زنجیر وار به هم متصل بوده وپشت سر هم قرار گرفته اند. ★این ریشه ، همچنین به بابهای متعددی رفته ومعانی مختلفی پیدا میکند که به آنها میپردازیم: ۱-اگر به باب اِفعال، برود>>> اِدبار>>> به معنای پشت کردن میشود؛ درنقطه مقابل اِدبار، اِقبال قرار دارد که به معنای روی آوردن است. مُدْبِر، صفت فاعلی از این باب بوده ، به معنای پشت کننده است. ﴿این باب در قران ،به صورت پشت کردن شب و ستارگان "به معنای آمدن صبح" ، پشت کردن به قران "به معنای روی گردانی از آن" ، و پشت کردن به دشمن "به معنای گریختن از میدان جنگ" به کار رفته است﴾ ۲-اگر به باب تَفعیل، برود>>> تَدبیر>>>به معنای چیزی را پشت سر چیزی قرار دادن به طوری که به سوی غایت و هدف نهایی سیر کند، نظم وترتیب دادن، اداره کردن، دنبال کردن کار و تامّل و تفکّر و چاره جویی کردن است. صفت فاعلی این باب،مُدَبِّر، به معنای تدبیرکننده است. ﴿ این باب درقران ،در مورد اداره امور عالم توسط خدا وفرشتگان بکار رفته است﴾ ۳-اگر به باب تَفَعُّل برود>>> تدبُّر >>>به معنای غور کردن، تعمّق و ژرف اندیشی، و نظر درعاقبت و سرانجام کارها یا دور اندیشی هست. ﴿از این باب ،در قران برای توجه دادن انسان به تفکّر و تأمّل در قران استفاده شده است﴾ وحالا میپردازیم به مثالهای قرانی این ریشه:
🔺دُبُر: عقب، پشت، جمع آن میشود>>> اَدْبار مثال: فَلَمَّا رَءَا قَمِيصَهُۥ قُدَّ مِن دُبُرٖ قَالَ إِنَّهُۥ مِن كَيۡدِكُنَّۖ إِنَّ كَيۡدَكُنَّ عَظِيمٞ: پس همسر بانو چون ديد پيراهن يوسف از پشت پاره شده، گفت: اين [فتنه و فساد] از نيرنگ شما [زنان] است، بى ترديد نيرنگ شما بزرگ است مثال: فَكَيۡفَ إِذَا تَوَفَّتۡهُمُ ٱلۡمَلَـٰٓئِكَةُ يَضۡرِبُونَ وُجُوهَهُمۡ وَأَدۡبَٰرَهُمۡ: پس حال و وضعشان زمانى كه فرشتگان جانشان را مى گيرند در حالى كه بر صورت و پشتشان [تازيانه عذاب] مى زنند، چگونه خواهد بود؟! مثال: يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا لَقِيتُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ زَحۡفٗا فَلَا تُوَلُّوهُمُ ٱلۡأَدۡبَارَ: اى اهل ايمان! هنگامى كه با كافران در حالى كه بر ضد شما لشكركشى مى كنند روبه رو مى شويد، به آنان پشت نكنيد [و نگريزيد ] مثال: وَمِنَ ٱلَّيۡلِ فَسَبِّحۡهُ وَأَدۡبَٰرَ ٱلسُّجُودِ: و در پاره اى از شب و نيز پس از سجده ها خدا را تسبيح گوى مثال:فَأَسۡرِ بِأَهۡلِكَ بِقِطۡعٖ مِّنَ ٱلَّيۡلِ وَٱتَّبِعۡ أَدۡبَٰرَهُمۡ: پس [چون] پاره اى از شب [گذشت] خاندانت را كوچ ده و خودت دنبال آنان برو مثال: يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ ءَامِنُواْ بِمَا نَزَّلۡنَا مُصَدِّقٗا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبۡلِ أَن نَّطۡمِسَ وُجُوهٗا فَنَرُدَّهَا عَلَىٰٓ أَدۡبَارِهَآ: اى كسانى كه شما را كتاب داده شده، به كتابى كه نازل كرده‌ايم و كتاب شما را نيز تصديق مى‌كند ايمان بياوريد؛ پيش از آنكه نقش چهره‌هايى را محو كنيم و رويها را به قفا برگردانيم(واژگون کنیم) مثال: يَٰقَوۡمِ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡأَرۡضَ ٱلۡمُقَدَّسَةَ ٱلَّتِي كَتَبَ ٱللَّهُ لَكُمۡ وَلَا تَرۡتَدُّواْ عَلَىٰٓ أَدۡبَارِكُمۡ فَتَنقَلِبُواْ خَٰسِرِينَ:اى قوم من، به سرزمين مقدسى كه خداوند براى شما مقرر داشته است درآييد، و به عقب بازنگرديد كه زيانكار خواهيد شد.