کلیدواژه: نمل
کلیدواژه: نمل
به نام خدا
سلام
امروز می خواهیم راجع به ریشه[ ن م ل ] صحبت کنیم و کلید واژه ما عبارتست از: نمل نَمْل، یعنی مورچه، و واحد آن، نَمْلَة است، یعنی یک مورچه، که به مذکر و مونث هر دو اطلاق می شود. فعل این ریشه نیز به هر نوع حرکت مورچه وار گفته می شود. از ویژگیهای مورچه، حرکت آهسته و بی صدا و جمع کردن مخفیانه دانه است و این ویژگی که مورچه مرتب به اینور و آن ور رفته و از هر طرف دانه می چیند، باعث شده این ریشه، به کنایه از سخن چینی نیز به کار رود، و از این نظر شباهت نزدیکی با ریشه [ ن م م ] یا نمّامی و سخن چینی دارد. معنای دیگر این ریشه، بی حسی و کرختی و گز گز و مور مور هست، مثل آنکه تعداد زیادی مورچه، بر روی بدن حرکت کند. این ریشه در مورد کسی که زیاد جُنب و جوش داشته و یک جا بند نشود، نیز به کار می رود. اَنْمُلَة، نیز از این ریشه بوده، به معنای بندِ آخر انگشت، یا سر انگشت است، چون بند انگشت نیز شبیه اندام مورچه است که از بند پایان بوده و پاهای بند بند دارد و بعلاوه بند آخر انگشت مثل مورچه، جنبش و حرکت بسیار دارد.
نکته: برای به خاطر سپردن آسان تر این ریشه، می توانیم دو حرف اول واژه "نَمه " یا "نَموره" را به همراه حرف آخر واژه "حمل" یا "نقل" در نظر بگیریم، که به معنی نقل و انتقال چیزهای کوچک هست، مثل مورچه، که مرتب چیزهای کوچک را نقل میکند یا سخن چین، که حرفها را به این و آن منتقل می کند یا بند آخر انگشت که مرتب حرکت می کند. وحالا می پردازیم به مثالهای قرآنی این ریشه:
نَمْل، نَمْلَة: مورچه
مثال: حَتَّىٰٓ إِذَآ أَتَوْاْ عَلَىٰ وَادِ ٱلنَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَـٰٓأَيُّهَا ٱلنَّمْلُ ٱدْخُلُواْ مَسَٰكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَٰنُ وَجُنُودُهُۥ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ: تا وقتیکه به وادى مورچگان در آمدند؛ مورچه اى گفت: اى مورچگان! به خانه هايتان درآييد تا سليمان و سپاهيانش ناآگاهانه شما را در هم نشکنند
اَنْمُلَة: سر انگشت، جمع آن می شود>>> اَنامِل، اَنْمُلات
مثال: وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُوٓاْ ءَامَنَّا وَإِذَا خَلَوْاْ عَضُّواْ عَلَيْكُمُ ٱلْأَنَامِلَ مِنَ ٱلْغَيْظِ: و چون با شما ديدار كنند، مى گويند: ايمان آورديم و زمانى كه با يكديگر خلوت نمايند از شدت خشمى كه بر شما دارند، سر انگشتان خود را مى گزند
تبصره: ریشه دومی که به آن پرداخته می شود عبارتست از: [ن م م] این ریشه نیز شباهت با ریشه[ ن م ل] داشته به معنای صدای آهسته و سخن چینی است. نَمّام، صیغه مبالغه از این ریشه بوده، به معنای بسیار سخن چین است. نَمیم، نیز می تواند هم صفت مشبه بوده، به معنای کسی که دائم سخن چینی می کند، و هم اسم مصدر باشد، به معنای سخن چینی کردن و دو به هم زنی کردن. و حالا می پردازیم به مثال قرآنی این ریشه:
نَمیم: سخن چینی
مثال:وَ لا تُطِعْ کُلَّ حَلَّافٍ مَهِینٍ هَمَّازࣲ مَّشَّآءٍ بِنَمِيمٍ: و از کسی که زیاد سوگند یاد می کند و پست است اطاعت مکن آنكه بسيار عيب جوست و براى سخن چينى در رفت و آمد است