کلیدواژه: نجس
کلیدواژه: نجس
به نام خدا
سلام
امروز می‌خواهیم راجع به ریشه [ن ج س] صحبت کنیم و کلید واژه ما عبارت است از: نجس معنای این ریشه، پلیدی و ناپاکی هست. نَجَس یا نَجاست، اسم مصدر بوده، به معنای پلیدی و کثیفی و ناپاکی هست و نَجِس، صفت هست یعنی پلید و کثیف و ناپاک. این ریشه در قران به جهت مبالغه و تاکید، به شکل مصدری بکار رفته است ولی معنای وصفی دارد. نَجاست، گاهی محسوس است مثل مُردار، و گاهی نامحسوس، مثل مُشرک. به شیطان و شرور و بد ذات، نیز نجس گفته می شود. و حالا می پردازیم به مثال قرآنی این ریشه:
نَجَس: ناپاک
مثال: يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلَا يَقْرَبُواْ ٱلْمَسْجِدَ ٱلْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَٰذَاۚ: اى کسانی که ايمان آورده اید! قطعاً مشركان پليد و ناپاکند؛ پس بعد از این سال، نباید به مسجدالحرام نزديك شوند
⚠️تبصره: ریشه دومی که به آن پرداخته می شود، عبارتست از: رجس ریشه [ر ج س ]نیز شباهت به ریشه [ن ج س] داشته ولی معنای عام تری دارد. از لحاظ واژه شناسی، معنای اصلی یک ریشه، در دو حرف اول آن، نمایان است و حرف سوم، وجوه مختلف معنای اصلی را می سازد. معنای اصلی این ریشه که در دو حرف اول آن یعنی" ر" و"ج" ، نمایان است حرکت، لرزش و اضطراب است (مانند ریشه های رجج و رجف و رجز) و حرف سوم، نمایانگر وجه پلیدی آنست. رِجس، عبارت است از شیوع تند و گسترده یک پلیدی مثل متصاعد شدن بوی تند لجن گندیده، یا بانگ آزاردهنده شتر وقتی صدا را در گلو می گرداند، و یا به هم زدن و شوراندن پلیدیهای ته چاه، که باعث تنفر و بیزاری می شود. از معانی این ریشه، اختلاط نیز ذکر شده است که همان وارد شدن پلیدی در چیزی مثل لجن یا گل و لای در آب است. مِرجاس، به سنگی گفته می شود که به سر طناب بسته و به ته چاه می اندازند تا لجنِ بد بوی تهِ چاه را بشوراند و بعدها از این روش و با ایجاد صدا توسط سنگ، برای تشخیص میزان عمق آب استفاده شد. این ریشه در مورد لرزش ساختمان و غرش آسمان نیز بکار می رود. رعد رَجّاس، یعنی رعد غرّنده، و دریای رَجّاس، یعنی دریای خروشنده. همان گونه که ذکر شد، معنای اصلی این ریشه، لرز یا ضرب، است و زننده بودن که از ضرب گرفته شده، یکی دیگر از معانی این ریشه است، یعنی حال به هم زننده، یا اضطراب آور و این واژه در مورد هر صفت زشت و قبیح که نامتناسب با طبع انسان بوده و همراه با اشمئزاز و حس ناخوشایند یا اضطراب باشد، نیز گفته می شود. این ریشه، در هر دو نوع آلودگی مادی و معنوی (ظاهری و باطنی) بکار می رود، ازجمله مرض و بیماری قلب، شرارت و بی رحمی، شک و تردید و دودلی، خشم و غضب و گناه و هرگونه رذائل اخلاقی، شرک و کفر و نفاق، لعنت، بلا، عقوبت و عذاب. از لحاظ تقسیم بندی، نیز رِجس، بر چهار وجه است: ۱- پلیدی از نظر طبع مثل مدفوع که طبیعتاً و ذاتاً هر کسی آن را پلید می داند ۲- پلیدی از جهت عقل و اندیشه مثل شرک و کفر۳- پلیدی از منظر شرع، مثل شراب و قمار و خوک ۴- پلیدی از هر سه جهت، مثل مُردار که هم از نظر طبع، و هم از نظر عقل و شرع، ناشایست شمرده می شود. در قرآن مجید، مواردی که با رجس، توصیف شده به قرار زیر است: خَمر، قمار، بت‌ها، اَزلام، میته، خون، گوشت خوک. همچنین اشخاصی که ایمان نمی آورند، افرادی که به جهاد با دشمنان نرفته اند، و آنان که خرد نمی ورزند و بیماردلان نیز به رجس متصّف گردیده اند. در فرق بین رجس و حرام، باید گفت که رِجس، به جنبه ناپاکِ شیء حرام، گفته می شود. این ریشه در قرآن، در بیان عصمت و طهارت اهل بیت علیهم السلام نیز بکار رفته است که به آیه تطهیر معروفست و خداوند، در این آیه، هر گونه پلیدی را از اهل بیت علیهم السلام، مبّرا کرده است. رِجس، با رِجز، نیز شباهت معنایی داشته و بعضی منابع ذکر کرده اند که رجس، در واقع همان رجز است که در آن، حرف "ز" تبدیل به "س" شده است و یا بر عکس. رِجز، بیشتر در پلیدیهای معنوی، و رِجس، در پلیدیهای مادی و معنوی هر دو بکار می رود. و حالا می پردازیم به مثالهای قرآنی این ریشه:
ویرایش شده۱۱:۳۷ بعدازظهر
رِجْسْ: پلید و زشت
مثال: وَأَمَّا ٱلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَىٰ رِجْسِهِمْ وَمَاتُواْ وَهُمْ كَٰفِرُونَ: اما كسانى كه در دل هايشان بيمارى است، پس پليدى بر پليديشان افزود و در حالى كه كافر بودند از دنيا رفتند
مثال: قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌۖ: گفت يقيناً از سوى پروردگارتان بر شما لعنت و خشمى مقرّر شده
مثال: يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلْخَمْرُ وَٱلْمَيْسِرُ وَٱلْأَنصَابُ وَٱلْأَزْلَٰمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ ٱلشَّيْطَٰنِ فَٱجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ: اى اهل ايمان! جز اين نيست كه همۀ مايعات مست كننده و قمار و بت هايى كه [براى پرستش] نصب شده و پاره چوب هايى كه به آن تفأل زده مى شود، پليد و نجس و از کارهای شيطان است؛ پس از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد
مثال: إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجْسَ أَهْلَ ٱلْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرٗا: همانا خداوند اراده كرده است كه پليدى (گناه) را از شما اهل بيت (پيامبر) دور كند و كاملًا شما را پاك سازد.
مثال: وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَن تُؤْمِنَ إِلَّا بِإِذْنِ ٱللَّهِۚ وَيَجْعَلُ ٱلرِّجْسَ عَلَى ٱلَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ: هيچ كس را نسزد كه ايمان بياورد مگر به اذن و توفيق خدا، و خدا پليدى را بر كسانى قرار مى دهد كه نمى انديشند