کلیدواژه: کبد
کلیدواژه: کبد
به نام خدا
سلام
امروز می خواهیم راجع به ریشه [ ک ب د] صحبت کنیم و کلید واژه ما عبارتست از: کبد معنای اصلی این ریشه، شدت و سختی است. تَکَبُّد، از باب تَفَعُّل، به معنای سخت شدن است و تَکَبُّدِ لَبَن، به معنای سفت شدن و غلیظ شدن شیر است. کَبِد (جگر سیاه)، نام عضوی در بدن است که در سمت راست و وسط شکم قرار گرفته و وجه تسمیه آن، به خاطر وظایف سخت و فراوانی (حدود ۵۰۰ عملکرد ) است که به عهده دارد و نیز به دلیل خون غلیظی است که در آن بسته می شود، بطوریکه شکل و رنگ این عضو نیز شبیه خون بسته شده است. جمع کبد می شود >>> اَکْباد و کُبُود. آکِلَةِ الاَکْباد، که در زیارت عاشورا نیز آمده، یعنی جگر خواره؛ که لقب هند، همسر ابوسفیان و مادر معاویه است. مهمترین وظیفه کبد، هضم دوم غذاست، به این صورت که مواد مغذی حاصل از گوارش معده و روده، از طریق عروق روده بند یا مزانتریک، وارد سیاهرگ بزرگ کبدی به نام سیاهرگ باب (دروازه) یا ورید پورت می شوند و در کبد، پخته و فرآوری شده، تبدیل به خون می شوند. کَبّاده، ( بر وزن فَعّاله) نیز که اسم آلت است( مثل لبّاده و سَجّاده)، از این ریشه بوده، یکی از ادات ورزش باستانی از جنس آهن و شبیه کمان است که آن را با دو دست بالای سر گرفته به چپ و راست حرکت می دهند و چون انجام این ورزش، با زحمت و رنج همراهست، به این نام نامیده شده است. کَبود، نیز که یکی از رنگهاست، از این ریشه بوده به معنای رنجور است، مثل کابِد، که به معنای رنج کش است، و چون کبودی یا خونمردگی معمولا به دنبال ضربه و آزار است، به این نام نامیده شده است. سیانوز یا رنجِ کبود نیز، نوعی نشانه بیماری است که در آن، به دلیل کمبود اکسیژن، رنگ پوست و مخاطات، آبی یا کبود می شود. این ریشه در قرآن فقط یکبار به کار رفته است و خداوند فرموده "همانا ما انسان را در رنج آفریدیم" که منظور از آن، بستر ناملایمات و سختیها در زندگی انسان است که باعث می شود انسان، در کوران حوادث، پخته شده، به رشد و کمال برسد. از معانی دیگر این ریشه، میان و وسط و درون است، چون کبد نیز در وسط بدن قرار گرفته است و کَبِدَ السَّماءُ، یعنی وسط آسمان. و چون وسط هر چیزی، مرکز و نقطه اوج آن چیز هست، کاربرد آن نشاندهنده شدت آن چیز است،مثل وسط غائله که به معنای شدت و اوج غائله هست. در زبان فارسی، این تعبیر و تشبیه با استفاده از قلب یا دل به کار رفته است، چرا که قلب نیز در وسط بدن قرار گرفته است، مثلاً عبارت "در دل شب" یعنی در وسط شب که بیانگر اوج سیاهی است؛ و "در دل آسمان" یعنی وسط و عمق آسمان، و "به دل دشمن زدن" یعنی به مرکز تجمع دشمن حمله کردن. و چون وسط یا میانه، اسباب تعادل و استقامت نیز هست، یکی دیگر از معانی این ریشه، تعادل و راست قامتی است و با این تعبیر، معنای دیگر آیه می شود: "به تحقیق ما انسان را در تعادل و استقامت آفریدیم" که معنای اخیر، ترجمه رایجی نیست. و حالا می پردازیم به تنها مثال قرآنی این ریشه:
کَبَد: سختی و مشقت مثال: لَقَدْ خَلَقْنَا ٱلْإِنسَٰنَ فِي كَبَدٍ: همانا ما انسان را در رنج و زحمت آفريديم