کلیدواژه: حمل
کلیدواژه: حمل
به نام خدا
سلام
امروز می خواهیم راجع به ریشه [ ح م ل ] صحبت کنیم و کلید واژه ما عبارتست از: حمل معنای این ریشه، برداشتن و جابجا کردن بار است.
حَمْل و حِمْل، هر دو اسم بوده، به معنی بار هستند، که در ادامه به تفاوتهای آنها پرداخته می شود:
مراد از حِمْل، بارهای ظاهری و منفصل هستند که جدا و خارج از حمل کننده وجود داشته، عموما بر سر یا پشت یا دوشِ حمل کننده، قرار داده می شوند. بغل کردن یا در آغوش گرفتن بچه نیز از این نوع حمل، محسوب می شود. حمل انسان توسط حیوانات 
یا وسیله نقلیه 
نیز از این نوع حمل بوده که به آن، سوار شدن هم می گویند.
مراد از حَمْل، بارهای باطنی و متصل هستند که در بطن یا درون حمل کننده قرار داشته و جزئی از آن محسوب می شوند، مثل جنینِ در شکم ماده
که به ماده، حامله یا باردار گفته می شود؛ یا قطره ی در ابر 
، یا میوه ی بر درخت 
√ بار همچنین می تواند معنوی باشد مثل بار غم و غصه، بار گناه، بار امانت، بار تکلیف و مسؤولیت.
√ فعل این ریشه، برای تمام موارد بالا، یکسان به کار می رود.
√حَمْل، همچنین اسم مصدر بوده به معنای برداشتن است.
√ حَمْل بر چیزی کردن، که در زبان فارسی مصطلح است، به معنای تعبیر کردن یا برداشت ذهنی از چیزی است.
√ چیزی بار کسی کردن، به معنی حرفهای ناشایست یا اتهام زدن به کسی است، مثل لیچار بار کسی کردن.
در قرآن کریم، از گناه و عقوبتِ آن در قیامت نیز تعبیر به حِمل شده است، با وجود اینکه گناه یک امر باطنی است؛ که در این رابطه باید گفت تجسم گناه در قیامت مانند بار منفصل است که گنهکار بر دوش می کشد، گرچه در دنیا محسوس نیست.
حَمَل، به برّه کوچک که قدرت راه رفتن ندارد و آن را در بغل می گیرند، گفته می شود.
√ برج حَمَل (بره یا قوچ) (
)، اولین برج فلکی منطقة البروج است که مطابق فروردین ماه است. قوچ یا گوسفند نر در ایرانِ باستان، نماد باروری شمرده می شود.
حامِل اسم فاعلی از این ریشه بوده به معنای حمل کننده است و جمع آن می شود حامِلین و حَمَلَة.
حامِلَة مونث حامِل بوده جمع آن می شود حامِلات.
حَمّال بر وزن فَعّال، صیغه مبالغه از این ریشه بوده به معنای باربر یا بسیار حمل کننده است.
حَمول بر وزن فَعول، صفت مشبه بوده به معنای بردبار و آرام است.
√ حَمول همچنین می تواند صیغه مبالغه باشد به معنای بسیار حمل کننده.
حَمولَة بر وزن فَعولَة، اسم جمع بوده به چهارپایان بزرگسال مثل اسب و شتر 
و خر و... گفته می شود که بر آنها بار قرار داده می شود زیرا طاقت برداشتن حمل را دارند.
√ این کلمه برای مفرد و جمع، هر دو به کار می رود.
مَحمول بر وزن مَفعول، اسم مفعولی از این ریشه بوده به معنای برداشته شده است و مونث آن می شود مَحموله به معنای برداشته شده یا بار
مَحْمِل بر وزن مَفْعِل، اسم ظرف بوده به وسیله ی حمل گفته می شود مثل کجاوه و هودج و تخت روان.
اِحتمال، مصدر از باب اِفتعال بوده به معنای حمل کردن و برداشتن است. معنای دیگر احتمال، حدس و گمان و امکان ذهنی است، گویا ذهن در نسبت بین دو چیز، مردّد است (جابجا کردن بار ذهنی بین دو طرف) یَحْتَمِلُ و مجهول آن یُحْتَمَلُ یعنی: قابل تحمل است، احتمال دارد یا ممکن شدنی است. مُحْتَمَل نیز اسم مفعولیِ مجهول از این باب بوده به معنای شدنی است.
تَحمیل مصدر از باب تَفعیل بوده به معنای بار کردن یا بار بر دوش کسی گذاشتن و مُکَلّف کردن است.
√ این باب اگر در فرم مجهول به کار برود به معنی مُکلّف شدن است.
تَحمُّل مصدر از باب تَفعُّل بوده به معنای پذیرفتن بار یا صبر و طاقت و تاب آوری است.
حَمْلَة بر وزن فَعْلَة مصدر لازم و همچنین اسم مَرّه (دفعه یا بار) بوده (مثل ضربه، لرزه، کَرّه) به معنی آنچه باربر در یک مرتبه حمل می کند، است.
نکته: اسم مَرَّة، بر تعداد دفعات رخداد فعل دلالت می کند مثل ضربه که به معنای یک بار زدن است. این باب معمولا بر وقوع ناگهانی و دفعتی چیزی دلالت می کند، مثل فرود آوردن ضربه ی شمشیر؛ و در مورد حمله نیز به معنی حمل یا برداشتن ناگهانی و دفعتی چیزی است که بیشتر در هنگام جنگ به کار می رود مثل برداشتن سلاح و گرفتن ناگهانی آن به طرف مقابل؛ پس معنای دیگر این کلمه، یورش و هجوم است.
√ یکی از معانی حَمَلَ + علی، نیز حمله کردن یا هجوم بردن است.
√ اصطلاح حمله، همچنین در مورد اختلال ناگهانی در یکی از اعضای بدن مثل قلب و مغز، و بروز ناگهانی نشانه ها یا علائم بیماری، به کار می رود، مثل حمله قلبی یا عصبی، غش و صرع. و حالا می پردازیم به مثالهای قرآنی این ریشه:
حَمْل: بار، جمع آن می شود اَحمال
مثال: وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا: و هر باردارى بارش را مى‌نهد
مثال: وَأُوْلَٰتُ ٱلْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّۚ: و زنان باردار مدتشان اين است كه وضع حمل كنند
حِمْل: بار
مثال:وَلِمَن جَآءَ بِهِۦحِمْلُ بَعِيرٍ: هر كس آن را بياورديك بار شتر (غله)به او داده مى‌شود
مثال:خَٰلِدِينَ فِيهِۖ وَسَآءَ لَهُمْ يَوْمَ ٱلْقِيَٰمَةِ حِمْلًا:براى هميشه در آن (بار گناه و عقوبتش)خواهندماند و چه بد بارى است براى آنها در روز قيامت
مثال: ٰۚوَإِن تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلَىٰ حِمْلِهَا لَا يُحْمَلْ مِنْهُ شَيْءࣱ وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰٓۗ:و اگر سنگينْ بارى،دعوت كند كه از بارش بردارند چيزى از بار گناهش برداشته نمى‌شود گرچه[دعوت شونده] از نزديكان و خويشان باشد
حامِل:حمل کننده، جمع آن می شودحامِلین ۡ
مثال: وَمَا هُم بِحَٰمِلِينَ مِنْ خَطَٰيَٰهُم:و آنان بر عهده گيرنده (حمل کننده)چيزى از گناهان اينان نيستند
حامِلَة:مونث حامل،حمل کننده، باردار،جمع آن می شود حامِلات
مثال:فَٱلْحَٰمِلَٰتِ وِقْرًا:و سوگندبه ابرهاى سنگين بار
حَمّال:حمل کننده، بارکش، مونث آن می شود حَمّالَة
مثال:وَٱمْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ ٱلْحَطَبِ: و زنش باركش هيزم است
حَمولَة: شتر و خر بارکش و مانند آن،حیوان باربر
مثال: وَمِنَ ٱلْأَنْعَٰمِ حَمُولَةً وَفَرْشاً: و ازچهارپايان براى شما باربر و حيوانات كوچك [تر بهره ده] بيافريد
حَمَلَ:حمل کردن،به دوش گرفتن
مثال:وَقَدْ خَابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْمًا: وهركس بار ستمى بردوش دارد نااميد مى‌شود
مثال:وَمِنَ ٱلْبَقَرِ وَٱلْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ شُحُومَهُمَآ إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَآ أَوِ ٱلْحَوَايَآ أَوْ مَا ٱخْتَلَطَ بِعَظْمٍ: و از گاو وگوسفند، پيه آنها را بر آنان تحريم نموديم، به جز پيه‌هايى كه بر پشت آنها يا بر روده‌هاست يا آنچه به استخوان چسبيده باشد
مثال:فَحَمَلَتْهُ فَٱنتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيࣰّا:پس به او بارور گشت سپس با او به جايى دور [از مردم] كناره گرفت
مثال: فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَهَا تَحْمِلُهُۥۖ: آن گاه نوزادرا درحالى كه [در آغوشش] حمل مى‌كرد نزد قومش آورد
مثال: وَحَمَلَهَا ٱلْإِنسَٰنُۖ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا: و حمل کردآن (امانت) را انسان که ظالم (بر نفس خود) و جاهل (به پروردگارش) بود
مثال: وَكَأَيِّن مِّن دَآبَّةٍ لَّا تَحْمِلُ رِزْقَهَا ٱللَّهُ يَرْزُقُهَا وَاِیّاکُم: و چه بسيار جنبندگان زمين، که روزى خود را همراه نمى‌برند (و اندوخته نمى‌كنند) و خدا شما و آنها را روزى مى‌دهد ★نکته: ازبین جانوران، فقط انسان، مورچه و موش، روزی خود را ذخیره می کنند★
مثال: وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِيٓ ءَادَمَ وَحَمَلْنَٰهُمْ فِي ٱلْبَرِّ وَٱلْبَحْرِ:ما فرزندان آدم را كرامت بخشيديم و بر دريا و خشكى حمل (سوار مرکب) كرديم
مثال: وَلَا عَلَى ٱلَّذِينَ إِذَا مَآ أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لَآ أَجِدُ مَآ أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ: ونه بر آن دسته (از مؤمنانى)كه چون به نزد تو آمدند تا (برمركبى) سوارشان كنى (درجواب) گفتى چيزى كه شما را بر آن سوار كنم ندارم
مثال: ٱلَّذِينَ يَحْمِلُونَ ٱلْعَرْشَ: فرشتگانى كه عرش را حمل مى‌كنند
مثال:ٱللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ أُنثَىٰ:خداوند مى‌داند آنچه را كه هر ماده‌اى (در شكم) حمل مى‌كند
مثال:وَعَلَيْهَا وَعَلَى ٱلْفُلْكِ تُحْمَلُونَ:و بر آنها و بر كشتى‌ها حمل مى‌شويد (سوار می شوید)
مثال:رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَآ إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِنَا: خداوندا بار تكليف سنگين بر دوش ما قرار مده آن گونه كه بر پيشينيان ما قراردادى
مثال: إِن تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ:اگر به او حمله كنى پارس مى‌كند
تحمیل:بار کردن، تکلیف
مثال: رَبَّنا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ: پروردگاراچيزى كه ما را طاقت آن را نداریم برما بارمکن
مثال: وَ لَٰكِنَّا حُمِّلْنَآ أَوْزَارًا مِّن زِينَةِ ٱلْقَوْمِ: بلکه بارهايى از زر و زيور قوم[قبط] بر ما بار شد
مثال: قُلْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَۖ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَيْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَيْكُم مَّا حُمِّلْتُمْ: بگو كه خدارا فرمان بريد و رسول را اطاعت كنيد پس اگر اطاعت نكرديد بر او بار رسالت اوست و برشما بار تكليف خويش است
مثال: مَثَلُ ٱلَّذِينَ حُمِّلُواْ ٱلتَّوْرَىٰةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ ٱلْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارَاً: مَثَلِ كسانى‌كه تورات بر دوش آنان نهاده شد، ولی زير بار احکام آن نرفتند، مَثَلِ آن خر است كه كتابهايى را حمل مى‌كند.
اِحْتِمال: حَمَلَ، حمل کردن
مثال: وَٱلَّذِينَ يُؤْذُونَ ٱلْمُؤْمِنِينَ وَٱلْمُؤْمِنَٰتِ بِغَيْرِ مَا ٱكْتَسَبُواْ فَقَدِ ٱحْتَمَلُواْ بُهْتَٰنًا وَإِثْمًا مُّبِينًا: وكسانى كه مردان و زنان مؤمن را بى‌هيچ گناهى كه مرتكب شده باشند،مى‌آزارند به راستى [بار] بهتان و گناهى آشكار را بر دوش كشيده‌اند
مثال: فَٱحْتَمَلَ ٱلسَّيْلُ زَبَدًا رَّابِيًا: سيل بر روى خود كفى راحمل كرد